Listen to this emotive and powerful Cypriot song dedicated to Karpasia, which has been under Turkish occupation since 1974

Lyrics: Kostas Papageorgiou
Vocals: Leonios Georgiou

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid0rwWdCTDs9Me5qXDY8EkgGfj1PFXLbyha9L24UKyUGPd9kYKemN4KuitFUVpBLDvol&id=100016688772846&sfnsn=scwspmo

Της Νάσας Παταπίου

Ο ενδυματολογικός πολιτισμός του Ριζοκαρπάσου και γενικά ο λαϊκός πολιτισμός κάθε τόπου σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την πορεία του ανά τους αιώνες και η ανατολικότερη κωμόπολη της Κύπρου έχει μακραίωνη και πολυκύμαντη ιστορία.

Το Ριζοκάρπασο αποτελεί διάδοχο οικισμό της αρχαίας πόλης της  Καρπασίας, η οποία καταστράφηκε από τις ορδές του Άραβα χαλίφη Χαρούντ αλ Ρασίντ γύρω στον 8ο αιώνα και, έτσι, όσοι κάτοικοι επέζησαν δημιούργησαν στην ενδοχώρα, για ευνόητους λόγους προφύλαξης και άμυνας, το Ριζοκάρπασο.

Όσο για το όνομα Καρπασία, Καρπάσι ή Ριζοκάρπασο,  σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, προέρχεται  από τη λέξη «κάρπασο», το οποίο στην ινδοευρωπαϊκή σημαίνει βαμβάκι. Η ονομασία αυτή δεν είναι καθόλου τυχαία αφού στο Ριζοκάρπασο αλλά και στην περιοχή της αρχαίας Καρπασίας μία από τις κύριες ασχολίες των κατοίκων ήταν και η βαμβακοκαλλιέργεια, που σχετίζεται άμεσα με την υφαντική και με τις λαϊκές ενδυμασίες της κωμόπολης.

Επίσης, ήδη από τα μεσαιωνικά χρόνια,  αναπτύχθηκε και η μεταξουργία. Η παραγωγή  βαμβακιού και μεταξιού ήταν αρχικά o ουσιαστικός λόγος  εξαιτίας των οποίων αναπτύχθηκε  η υφαντική και μία ιδιαίτερη τοπική γυναικεία ενδυματολογία σε σχέση με τα υπόλοιπα διαμερίσματα και τις περιοχές της Κύπρου. Άλλο σημαντικό ιστορικό γεγονός που αφορά στο Ριζοκάρπασο είναι ότι υπήρξε επισκοπική έδρα. Κατά τα χρόνια της Φραγκοκρατίας, με την καθυπόταξη της ορθόδοξης εκκλησίας από τους Λατίνους, ο ορθόδοξος Eπίσκοπος Αμμοχώστου/Κωνσταντίας εξαναγκάστηκε να έχει ως έδρα το Ριζοκάρπασο ή Καρπάσι όπως ονομαζόταν τότε. 

Το Ριζοκάρπασο είναι μία κωμόπολη εκτεταμένη και αραιοκατοικημένη με πολλές φυσικές καλλονές και συγκριτικά με τα μεγέθη της Κύπρου, διαθέτει απέραντες εκτάσεις γύρω από τον οικισμό και έως τον Απόστολο Ανδρέα. Συνδυάζει λόφους και όρη, παραλίες, όρμους και λιμανάκια ή θαλάσσια περάσματα, κοιλάδες, ρυάκια και πλούσια νερά. Η νευραλγική θέση και η γειτνίαση του Ριζοκαρπάσου με τους Αγίους Τόπους, το πάλαι ποτέ Λατινικό βασίλειο της Ιερουσαλήμ, δεν προκάλεσε στην ακριτική κωμόπολη επιδρομές, λεηλασίες, αλλά έφερε τον οικισμό και τους ανθρώπους του σε στενή επαφή με άλλους λαούς όχι μόνο από την Ανατολή αλλά και από τη Δύση, όπως Φράγκους, Ισπανούς και κυρίως Καταλανούς, Ιταλούς και  πρωτίστως Βενετούς, Σικελούς, Αρβανίτες  κ.ά. 

Η έντονη ναυσιπλοΐα ανάμεσα στο θαλάσσιο πέρασμα του Ακρωτηρίου του Αποστόλου Ανδρέα και στις Κλείδες Νήσους, από το οποίο περνούσαν οι δυτικοί για να φθάσουν στην Ανατολή και οι ανατολικοί λαοί για να φθάσουν στην Κύπρο και στη συνέχεια στη Δύση, τεκμηριώνεται και από τα αναρίθμητα ναυάγια σε άγκυρες στη θαλάσσια αυτή περιοχή, δηλαδή στο πολύνησο των Κλειδών Νήσων. Ας μη λησμονούμε ότι από αυτή την περιοχή του Ριζοκαρπάσου ανεφοδιάζονταν οι Σταυροφόροι, που μάχονταν για την ανάκτηση των Αγίων Τόπων. Για τα όσα πολιτιστικά στοιχεία διαφυλάχθηκαν  στο Ριζοκάρπασο, τόσο με την κάθοδο των Αχαιών όσο και από τους Βυζαντινούς, αλλά και από τους Φράγκους και Βενετούς, σε όλους τους τομείς -ήθη, έθιμα, επιρροές στην κυπριακή ελληνική αλλά και στον ενδυματολογικό πολιτισμό μας- θα μπορούσαν να γίνουν εκτενείς μελέτες και να συνταχθούν διατριβές. 

Και η δημιουργία των λαϊκών ενδυμασιών μας οφείλεται σε πολλούς λόγους όπως ιστορικούς, κοινωνικούς, γεωγραφικούς, οικονομικούς κ.ά. Το Ριζοκάρπασο, ως απομακρυσμένος και απομονωμένος οικισμός, διαφύλαξε βυζαντινά στοιχεία, τα οποία δεν ανιχνεύονται μόνο στα δημώδη άσματα, στη διάλεκτό μας ή στα αρτοσκευάσματά μας, αλλά και στον λαϊκό ενδυματολογικό μας πολιτισμό.

Ένα άλλο σημαντικό ιστορικό γεγονός που αφορά στην κωμόπολη Ριζοκαρπάσου και συνδέεται και με τα πολιτιστικά αγαθά της  είναι και η ανάδειξη κατά τον 15ο αιώνα του οικισμού, συγκεκριμένα το 1472 σε κομητεία, από τον τελευταίο Φράγκο βασιλιά Ιάκωβο Β’ Lusignan, σύζυγο της θρυλικής βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο.

Σημειωτέον ότι η κομητεία περιλάμβανε και δύο άλλα μικρά χωριά που ανάγονται στους βυζαντινούς χρόνους την  Αναχίδα και τη Σελενιά, που χάθηκαν με την πάροδο των αιώνων. Και παρεμπιπτόντως, αναφέρω τονίζοντας ότι πρόκειται για κομητεία Ριζοκαρπάσου και όχι κομητεία Καρπασίας, όπως εσφαλμένα αναπαράγεται ήδη από τον 19ο αι. Οι πηγές του 15ου αι. είναι σαφέστατες σχετικά με τι ακριβώς περιλάμβανε η κομητεία Carpasso (Ριζοκάρπασο), μόνο δηλαδή το Ριζοκάρπασο και τα δύο μικρά χωριά Αναχίδα και Σελενιά, που έσβησαν κατά τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας. Η εσφαλμένη ερμηνεία, επαναλαμβάνω, προέκυψε από το γεγονός ότι κατά τη Λατινοκρατία και έως τα μέσα του 16ου αιώνα τόσο ολόκληρη η χερσόνησος όσο και το Ριζοκάρπασο αποδίδονται με το ίδιο όνομα Carpasse ή Carpasso, τόσο από τους Φράγκους όσο και τους Βενετούς.

Η βυζαντινή, ωστόσο, ονομασία της Καρπασίας ήταν, όπως κατέδειξα με βάση αρχειακή τεκμηρίωση, Ακρωτίκη. Το Ριζοκάρπασο, επίσης, σχετίστηκε με σημαντικές φεουδαρχικές οικογένειες όπως τους Rochas (Ρουχιά), τους Λουζινιάν, τους Verny, τους Κορνάρους, τους Φαβρίκιους, τους Ιουστινιάνη κ. ά. Και ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος τον 16ο αιώνα τονίζει ότι στο Ριζοκάρπασο ζούσαν ευγενείς. Ο ιδιαίτερος ενδυματολογικός πολιτισμός του Ριζοκαρπάσου, που περιλαμβάνει τη σαγιά, το δουμπλέττι και το ρουτζιέττι με τη σάρκα, είναι άμεσα συνδεδεμένα και με την ιστορία της κωμόπολης.

 Η  ριζοκαρπασίτικη ή ευρέως γνωστή ως καρπασίτικη σαγιά 

Η ονομασία σαγιά προέρχεται από το βυζαντινό «σαγίον» και αυτό από το λατινικό sagia, sagum-sagus, που σημαίνει ένδυμα και υφαίνεται από βαμβακερό νήμα, το οποίο επεξεργάζονταν οι γυναίκες από τη συλλογή του βαμβακιού, τη μετατροπή του σε βαμβακερή κλωστή, το βάψιμο των νημάτων  με φυσικούς τρόπους έως την ύφανση και το ράψιμο της σαγιάς. Η σαγιά υφαίνεται σε τρία πανομοιότυπα κομμάτια, οπίσθιο, δύο εμπρόσθια και δύο κομμάτια για τα μανίκια. 

Από τον ώμο και κάτω έως τη μέση το ύφασμα της σαγιάς είναι σκέτο και μετά μπαίνουν τα χρώματα ανάλογα με τις αισθητικές προτιμήσεις της υφάντρας. Έτσι, υφαίνονται οι λεγόμενες «πίττες», όπως αποκαλούνται ή «λούρες» σε χρώματα μαύρο, μπλε σκούρο, «γιαλλουρί» δηλαδή μπλε ανοικτό, κόκκινο, «σιετταρί» δηλαδή πορτοκαλί, «μολοσί» δηλαδή πράσινο σκούρο της μολόχας, «λαζαρί» δηλαδή κίτρινο και καφετί.

 Όλη η σαγιά ραβόταν στο χέρι με πισωβελονιά για την ένωση δύο κομματιών υφάσματος γνωστή ως «αρπατζίκι». Όλες αυτές οι εργασίες αφορούν στον μανικωτό επενδύτη που φτάνει πιο κάτω από το γόνατο και έχει πλατειά μανίκια με σχισμή/άνοιγμα στο κάτω μέρος /άκρο. Στη δεξιά πλευρά, λίγο πιο πάνω από τη μέση, η σαγιά έχει τσεπάκι, το οποίο μάλλον ήταν επιπρόσθετο διακοσμητικό παρά για χρήση.

Η ριζοκαρπασίτικη σαγιά εκτός από τον μανικωτό επενδύτη αποτελείται και από ολομέταξο πουκάμισο που φοριέται από μέσα και είναι 15-20 εκατ. πιο μακρύ από τη σαγιά, δηλαδή τον μανικωτό επενδύτη. Επίσης αποτελείται και από σαλβάρι «βρατζί» του οποίου το πάνω μέρος είναι βαμβακερό και αυτό που φοριέται κάτω από τη σαγιά μεταξωτό, «ταϊστό κουκκουμωτό», δηλαδή σουρωτό με κορδόνι κάτω από τον αστράγαλο. Στη μέση φοριέται το λεγόμενο «ζωνί» που είναι μαντήλι τριανταφυλλωτό για να τονίζεται η μέση και στο κεφάλι μαντήλι καφέ «κρασάτο» με μπιμπίλα. Τα μανίκια φοδράρονται στην άκρη, συνήθως με ύφασμα βαμβακερό σε μπλε ή σε κόκκινο χρώμα συνήθως με λαχούρια, δηλαδή τύπος σχεδίου σε υφάσματα από τη Λαχώρη/Πακιστάν, όπως λέμε δαμασκηνό από τη Δαμασκό κτλ.

  Για να υφανθεί η σαγιά όλες οι εργασίες περνούσαν από τα χέρια της Ριζοκαρπασίτισσας, από το φύτεμα του βαμβακιού που έδινε την πρώτη ύλη, τη βαμβακερή κλωστή και τη συλλογή του βαμβακιού που έπρεπε να γίνει πριν βγει ο ήλιος. Στη συνέχεια γινόταν η επεξεργασία του, δηλαδή  το «ξεκάρυσμα» και  το «ξεσπόρκασμα» με χειροκίνητη μηχανή. Μετά το «ξεσπόρκασμα» δόξευαν το βαμβάκι για  να γίνει αφράτο και για να ανοίξουν οι ίνες του και το τύλιγαν σε κουβάρια ανάλαφρα, τις ονομαζόμενες «κουκούλες». Ακολουθούσε το γνέσιμο στο αδράχτι για να γίνει κλωστή και μετά το έκαναν θηλιές, τα ονομαζόμενα «καγκάλια». Σύμφωνα με τον παραδοσιακό τρόπο βαψίματος, το καφετί χρώμα γινόταν με φλοιούς των δένδρων και με τα εξωτερικά φύλλα των κρεμμυδιών (φυλλοκρέμμυδα). Το κόκκινο χρώμα το πετύχαιναν με τις φλούδες των ροδιών (ροδότσεφλα), τα οποία στέγνωναν και τα έβραζαν αλλά και από τα φύκια και τη χλωρίδα της θάλασσας. Το αποκαλούμενο «σιετταρί», δηλαδή το πορτοκαλί ήταν αποτέλεσμα του συνδυασμού λαζάρων (κίτρινες μαργαρίτες) με εξωτερικά φύλλα κρεμμυδιών.

Για να ετοιμαστεί  το νήμα για την ύφανση  χρειαζόταν να γίνει πρώτα το «ψύσιασμα», δηλαδή ετοιμασία κόλλας για να είναι το νήμα πιο στέρεο. Η κόλλα αυτή ήταν αραιός χυλός με αλεύρι και κοχλαστό νερό όπου βουτούσαν τα «καγκάλια»  και το «εκάννιζαν», δηλαδή το μετέφεραν σε μεγάλα χοντρά μασούρια από καλάμι. Μετά «έσυρναν το παννί» και έπαιρναν «άξαμο» στον τοίχο ανάλογα με το φάρδος που είχε το κτένι υπολόγιζαν και «έσυρναν» τις κλωστές. Η εργασία αυτή ήταν πολύ σημαντική, γινόταν από πεπειραμένες υφάντρες και ονομαζόταν «σύρμα» στην Κυπριακή, ενώ στην πανελλήνια στημόνι.

Η αρχοντική ενδυμασία με βυζαντινές ρίζες

Το ριζοκαρπασίτικο ρουτζιέττι, η πανέμορφη και αρχοντική αυτή λαϊκή ενδυμασία, έχει καταβολές από το Βυζάντιο και μακρά ιστορία. Τι είναι όμως τελικά το ρουτζιέττι; Πρόκειται για μια πλούσια μακριά πτυχωτή φούστα από βαμβακερό ύφασμα την οποία έβαφαν με φλοιούς πεύκου και έπαιρνε  ερυθροβύσσινο χρώμα. Συνήθως το ρουτζιέττι έφερε κάτω χαμηλά και ένα φαρδύ περίγυρο σε χρώμα λευκό. Μπορούσε να φορεθεί και ως επενδύτης στους ώμους.

Το διασωθέν στο Ριζοκάρπασο ρουτζιέττι κατάγεται απευθείας από «το πορφυρό ένδυμα των ζωστών ευγενίδων του Βυζαντίου». Πρόκειται για ερυθροβύσσινο νυφικό ένδυμα με ζώνη στη μέση. Έχουμε αμέτρητες περιγραφές για τον ριζοκαρπασίτικο γάμο όπου οι νύφες φορούσαν ρουτζιέττι. Ρουτζιέττι ονομάστηκε από το χρώμα του. Η λέξη προέρχεται από την παλαιά γαλλική roget/rouget απ’ όπου προήλθε το κυπριακό ρουτζιέττι – ροζέττι και κατέληξε σε ρουτζιέττι από το ιταλικό rocchetto και roccetto.

Αξίζει να αναφερθεί ότι η γνωστή ως στολή Αμαλίας, που είχε καθιερωθεί  γύρω στα 1830 από την εν λόγω βασίλισσα ως επίσημη ενδυμασία της Αυλής και η οποία προέκυψε από συγκερασμό στοιχείων διαφόρων παραδοσιακών ελληνικών ενδυμασιών σε συνδυασμό με δυτικοευρωπαϊκά στοιχεία σε εθνική γυναικεία φορεσιά, δεν έχει καμιά σχέση με το ριζοκαρπασίτικο ρουτζιέττι. Τόσο το ρουτζιέττι όσο και το δουμπλέττι μαρτυρούνται από τα μεσαιωνικά χρόνια, έχουν ρίζες βυζαντινές αλλά και στοιχεία και επιρροές από ενδυμασίες της Δύσης. Ας υπομνησθεί εδώ η σχέση του Ριζοκαρπάσου με ευγενείς βυζαντινές   αλλά και δυτικές οικογένειες, που μετέφεραν οπωσδήποτε εκεί έναν πλούσιο   ενδυματολογικό πολιτισμό. Τέτοιες οικογένειες ήταν οι Καντακουζηνοί, οι Παλαιολόγοι, ή ο κλάδος των Κορνάρων του Ριζοκαρπάσου (Cornari del Carpasso), που ήρθαν σε επιγαμίες με τους Παλαιολόγους, αφού ένας γιος του φεουδάρχη του Ριζοκαρπάσου Γοδεφρείδου Κορνάρου ονομαζόταν Παλαιολόγος. Στο Ριζοκάρπασο εγκαταστάθηκαν επίσης η καταλανική οικογένεια των Verny με ρίζες από τη Μαγιόρκα, οι Ιουστινιάνη με ρίζες και από τη Βενετία και το Βυζάντιο, οι Βενετοί Κονταρίνοι, οι Αραγώνιοι Φαβρίκιοι κ.ά.  Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η σύζυγος του φεουδάρχη του Ριζοκαρπάσου και των Αγριδιών Ριζοκαρπάσου καταγόταν από τους Παλαιολόγους και ήταν δέσποινα επί των τιμών στην Αυλή της βασίλισσας Ελένης Παλαιολόγου Lusignan.

Το ρουτζιέττι φοριόταν με μεταξωτό πουκάμισο/μπλούζα από μέσα και απ’ έξω μαύρη βελούδινη ζακέτα, γνωστή στην κυπριακή ελληνική ως σάρκα, η οποία έφερε συνήθως κέντημα με χρυσή κλωστή. Η λέξη σάρκα προέρχεται από το σηρικόν, που σημαίνει μεταξωτό. Η λέξη αυτή πέρασε στη Δύση ως sarica  και επέστρεψε σε εμάς, αντιδάνειο, ως σάρκα. Η χρυσή κλωστή με την οποία ήταν κεντημένη η σάρκα παραπέμπει στο διασημότατο κατά τα μεσαιωνικά χρόνια χρυσό νήμα της Κύπρου (filato de Cipro). Ήταν λινή κλωστή με χρυσοκλωστή με την οποία ήταν κεντημένα στις ενδυμασίες των ευγενών τα οικόσημά τους. Ο ενδυματολογικός πολιτισμός του Ριζοκαρπάσου, όπως αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στις πηγές και πραγματοποιώντας έρευνα, είναι πλούσιος, μοναδικός και ιδιαίτερος σε ολόκληρη την Κύπρο αλλά και στον ελλαδικό χώρο.

Το Ριζοκάρπασο έχει και το δουμπλέττι, άλλο ένα ένδυμα με ρίζες από τη μεσαιωνική δύση. Πρόσφατη έρευνα κατέδειξε ότι το δουμπλέττι, το οποίο  αναφέρεται σε κείμενο του 15ου αι. σχετικό με την Κύπρο, ήταν ένδυμα ανδρικό και σχετικό με ιεράρχες. Το ριζοκαρπασίτικο δουμπλέττι, ωστόσο, είναι ποδήρης φούστα βαμβακερή και πλούσια σε πτυχώσεις, που τη φορούσαν και πάλι οι αρχόντισσες Ριζοκαρπασίτισσες έως και τα μέσα του περασμένου αιώνα. Το δουμπλέττι είχε διπλή χρήση, όπως υπονοείται και από το ίδιο το όνομά του. Μπορούσε να φορεθεί ως φούστα αλλά και ως επώμιο ένδυμα τον χειμώνα για να ζεσταίνει. Η λέξη δουμπλέττι προέρχεται από την παλαιά γαλλική λέξη doublet, απαντά σε όλες τις λατινογενείς γλώσσες και σημαίνει και σ’ αυτές ένδυμα αλλά με διαφοροποιήσεις.

To ρουτζιέττι και το δουμπλέττι, οι ριζοκαρπασίτικες πτυχώσεις που είχαν υφανθεί με βαμβακερό ριζοκαρπασίτικο νήμα επεξεργασμένο από ριζοκαρπασίτικα χέρια και στη συνέχεια ραμμένα από τα ίδια χέρια με πλούσιες πτυχώσεις, είχαν αναδειχθεί σε μία σημαντική έκθεση στην Αθήνα στην οποία είχαν λάβει μέρος, μεταξύ άλλων, μουσεία όπως το Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου του Λονδίνου, αλλά και διάσημοι οίκοι μόδας. Στη σπουδαία αυτή ενδυματολογική έκθεση, που διοργανώθηκε πριν από μια δεκαπενταετία και είχε  στόχο να συνδέσει την αρχαία ελληνική ενδυμασία με το σύγχρονο ένδυμα και να δείξει ότι μπορείς να τυλίξεις και να διαβάσεις την ιστορία του κόσμου στις πτυχώσεις ενός έξυπνα διπλωμένου υφάσματος, εκεί, ανάμεσα στα άλλα σημαντικά εκθέματα περίοπτη θέση είχαν από την Κύπρο ως μόνη εκπροσώπηση το ριζοκαρπασίτικο δουμπλέττι και το ρουτζιέττι, μοναδικά πολιτιστικά αγαθά του Ριζοκαρπάσου.

Δίπλα στα διάσημα και πολυτελή ενδύματα των Κρίστιαν Ντιορ, Ζαν Πατού, Μπαλεντσιάκα και του Ιάπωνα Μιγιάκε, που ανέδειξε το πλισωτό ένδυμα, ήταν και τα ριζοκαρπασίτικα δουμπλέττι και ρουτζιέττι, δύο παντελώς άγνωστα  παραδοσιακά ενδύματα στην υπόλοιπη Κύπρο αλλά και στον ελλαδικό χώρο.

Τα εκθέματα αυτά, οι ριζοκαρπασίτικες αυτές πτυχώσεις, μετέφεραν στην υφή του υφαντού βαμβακερού υφάσματός τους όχι μόνο την αγάπη, τον μόχθο, τον εκλεπτυσμό, τη δημιουργική φαντασία, τις ενδυματολογικές προτιμήσεις της  καλλιτέχνιδας Ριζοκαρπασίτισσας υφάντρας, αλλά και την κυτταρική μνήμη των προγόνων μας και κυρίως τη μακραίωνη και πολυκύμαντη ιστορία μας. Εμείς, ως ζώσα παράδοση, οφείλουμε όχι μόνο να διασώσουμε και να καταγράψουμε την ιστορία τους, αλλά και να αναδείξουμε αυτόν τον μοναδικό ενδυματολογικό πολιτισμό, που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας…

*  Ιστορικός-ερευνήτρια

The Strategic Planning Committee of the London Borough of Barnet unanimously approved the amended planning application for St Andrew the Apostle Greek Orthodox Secondary School at their 12^th July meeting.  Barnet Planning Officers supported the application, Stelios Stylianou from the Department for Education and Charles Mills from Daniel Watney Planning Agents spoke in support of the application and there were no speakers against.  All 9 Barnet Committee Councillors, from all political parties, voted in favour of the application, which was approved unanimously.  These revised plans, produced by the DfE and their chosen builder, Bowmer & Kirkland, will provide the students in September 2024 with a new well designed, purpose built secondary school, which is what they deserve to be educated in.

The school, which opened in 2013 currently uses converted office buildings. The students are receiving an excellent education and its first and second year intake students are now studying at a number of universities. The current 6^th form students are hoping to start at various universities this Autumn including Oxford, Cambridge and Leicester Medical School. 

Christakis Christodoulou born in Rizokarpasso on 15th February 1945 and died in London on 1st January 2010.

Christakis came to England in 1958 and lived with his aunt. In January 1966 he returned to Cyprus to do his 18 months military service.  Whilst in Cyprus he met Maria, from Larnaca, and they married in October 1966.  In February 1968 Christakis, with his wife Maria and their baby son Nicholas came back to England. They then had three more children Georgios, Vakkis and Anna. Christakis  and Maria have 11 grandchildren.

Christakis worked as a painter and decorator was very conscientious and meticulous in his work always striving to produce an excellent outcome. Christakis built the model of St Andrew’s Monastery in 1992 in the living room of his home.  It took him 6 months to make and he decided to do this because he was unemployed at the time; it was a source of comfort and inspiration for him and it was built with loving care and precision.  In 2019 the model was donated by Takis’ family via the Association of Rizokarpasso for display at the Greek Cypriot Brotherhood in North Finchley for people to see, admire and remember  our Church and Monastery on the tip of Cyprus near Rizokarpasso which is currently under Turkish occupation.

On the 47th Anniversary of the tragic invasion of Cyprus by Turkey the President of the Association of Rizokarpasso Mary Karaolis and Committee Members Andreas Gavrielides, Nicki Elia and Maria Demetriou delivered the following Resolution to the UK Prime Minister at 10 Downing Street:

Rt Hon Boris Johnson MP                                                                                          
Prime Minister
10 Downing Street
London, SW1A 2AA

Dear Prime Minister

This month marks the 47^th anniversary of the second phase of the Turkish invasion of Cyprus which resulted in Turkey increasing its occupied area following the first phase of the Turkish invasion on 20^th July 1974 from 3% of the Republic of Cyprus (a narrow corridor between Kyrenia and Nicosia) to 36% with Turkish forces occupying the northern part of Cyprus which included Rizokarpasso.  Rizokarpasso had nearly 4,000 Greek Cypriots prior to the 1974 Turkish invasion, they have now been reduced to 250 enclaved Greek Cypriots, who on a daily basis are denied basic human rights, and the properties of the Rizokarpasso refugees or those killed have been occupied by settlers from Turkey. The illegal occupying regime still dictates what books can be used by the enclaved children in Rizokarpasso schools and which teachers can be sent by the Republic of Cyprus Ministry of Education to teach in the Rizokarpasso schools. Church services are now allowed but permission has still to be applied for beforehand.  These atrocities have been highlighted in the media as well as the recent Foreign Office Independent Review on Persecution of Christians. It is 47 years since Turkey signed the Third Vienna Agreement, 2^nd August 1975, but Turkey has not only failed to abide and respect the Agreement but still violates its provisions.

The 1974 Turkish invasion of Cyprus and the continued occupation of Cyprus by over 40,000 Turkish troops and over 200,000 illegal settlers from Turkey violates human rights, fundamental freedoms and social justice and the very principles at the heart of democracy. Turkey’s continued occupation is in flagrant violation of International Law and of the relevant United Nations Security Council Resolutions including General Assembly Resolution 3212 (1974).  Furthermore, it is in violation of the Fourth Geneva Convention, which forbids an occupying power to transfer parts of its own population into the territory it occupies.

The steady influx of illegal Turkish settlers imported from Turkey is designed to demographically change the character of the island. The gradual transformation of occupied Cyprus is quite obvious: all Greek street-names and symbols of Christianity including Hellenic landmarks are being desecrated; erased or renamed and replaced by Turkish artefacts. The steady cultural and religious changes are in fact causing distress and dismay to secular Turkish Cypriots. In the last year alone, we have seen 10,000 Turkish Cypriots demonstrating on the streets and recently a number of Turkish Cypriot political leaders refused to attend events during President Erdogan’s visit to the occupied part. After 47 years, most Turkish Cypriots, now feel they are forced to accept Islamic religious practices and to follow Erdogan’s theocratic obsession. They are afraid their cultural Cypriot roots as a secular EU Cypriot community, will soon vanish overwhelmed by Islamic fundamentalism.

Turkey time and again has interfered in Cyprus’ affairs. Turkey’s rhetoric is clear that it intends to continue to take unilateral actions and use its military power so that Turkey, itself, benefits from Cyprus’ natural resources.  The latest announcement by the illegal regime backed by Turkey is to open Varosha, contrary to UN Security Council Resolutions. President Tayyip Erdogan has personally announced that a permanent base for Turkish unmanned drones at Lefkonico airport will open and that a naval base will be established by the Turkish Armed Forces in Famagusta.

UK bases in Cyprus have been used for global security reasons, therefore, it is important that powerful nations and international bodies act with integrity to stop Turkey from threatening and violating the independence and sovereignty of the Republic of Cyprus, which is an EU state, a member of the UN and of the Commonwealth and is a democracy that provides stability, support and refuge in a volatile region.  The UK is a permanent member of the UN Security Council, a leading member of NATO and of the Commonwealth, a member of the Council of Europe and has sovereign bases on the island: no other state has such vested historic, cultural, strategic and national interests in Cyprus. The UK also has historic treaty obligations to defend the territorial integrity and sovereignty of the Republic of Cyprus. I quote from PM Margaret Thatcher’s telegram 305 of 15.11.1983 to Turkey’s President Kenan Evren, in response to the illegal regime’s UDI: “AS A GUARANTOR POWER UNDER THE 1960 TREATY OF GUARANTEE THE BRITISH GOVERNMENT DEPLOR THIS ACTION ON THE PART OF THE TURKISH CYPRIOT AUTHORITIES. IT IS CLEARLY INCOMPATIBLE WITH THE 1960 TREATY OF GUARANTEE. IT CAN ONLY COMPLICATE THE ALREADY DIFFICULT TASK OF REACHING A SETTLEMENT IN CYPRUS ACCEPTABLE TO THE PEOPLE OF BOTH COMMUNITIES AND THE ACTIVITIES OF THE UNITED NATIONS SECRETARY GENERAL TO ACHIEVE SUCH A RESULT …….  AS PRESIDENT OF ONE OF THE SIGNATORY STATES OF THE TREATY OF GUARANTEE TO DO YOUR UTMOST TO SECURE A REVERSAL OF THIS ACTION”.  Therefore, we were appalled that Britain tried to water down the UN Security Council response to Turkey’s latest disregard of UN resolutions and international law regarding Varosha, as well as the renewal of the UNFICYP mandate. The UK Government has frequently talked about being a “force for good”. This is a laudable ambition, but if it is to mean anything, it must be translated into clear action – there must be clear condemnation of Turkey’s actions and continued occupation of the northern part of Cyprus; the UK must be willing to consider and apply all measures and actions to Turkey if they do not reverse their illegal actions, e.g. sanctions on Turkey or Turkish Government Officials. To be a force for good, the UK must be willing to stand up for, and defend, UN Resolutions and International Law. 

We believe that Turkey’s role as a NATO member should be reviewed. Turkey mistreats its minorities, violates freedom of speech, restricts the media and press. We believe that Turkey should comply with International Law and abide by the values upheld by the UN, NATO, and the Council of Europe of which Turkey is a Member State.  Furthermore, we believe a negotiated solution for Cyprus should encompass:

a)      The reunification of the island and people of Cyprus.

b)      The removal of all Turkish troops from Cyprus.

c)      The repatriation to Turkey of over 200,000 illegal settlers in Cyprus.

d)      The return of all properties to their lawful owners.

e)      The return of all the refugees to their homes and properties in safety.

f)       The abolition of the anachronistic Guarantor Status held by other countries.

g)      The full and effective investigation of the fate of all the missing persons.

Thank you for your time and consideration and look forward to your response.

Yours sincerely,

Mrs Mary Helen Karaolis  OBE   BEd(Hons)  MA   NPQH   FCollT

President of the Association of Rizokarpasso in Britain

on behalf of the Executive Committee and Members of the Association of Rizokarpasso in Britain

Listen to this moving song by proud Rizokarpassiti Photis Louis Nasaris. 

This emotive song brings to live his, and our, vivid memories of our village. Although Rizokarpasso continues to be under Turkish occupation, our desire to return remains just as strong

https://www.facebook.com/RizokarpassoUK/videos/1181558485678892

Here’s a bit of background from Photi

I am a proud RIZOKARPASSITIS

My work takes me to Manchester UK, where I have spent all my years after the village that I grew up in since I was 6 years old was not accessible anymore, for the known reasons.

My family (wife and daughter) takes me to Athens.  We moved to Athens in 2009 and I commute to Manchester on a very regular basis.

My father is Louis Nasaris (RIP) the son of Ttooularas and Marikkou of the Leko district. My Mother is Niki Nasari an adopted Karpasitissa from Limnia Ammochostou, now living in Nicosia.

Both my parents were enclaved in Rizokarpaso until 1983. My father was the owner of LOUIS RESTAURANT/CAFÉ, a modern place for its time. The restaurant was built after my father’s return for good to his beloved village in1961 from the UK where he spent more than 30 years.

I have very fond memories of that time in Rizokarpaso.  As I grow older and hopes for a decent Cyprus solution seem to be far away, I often think of my young days in our beloved village Rizokarpaso. I do realise how important for me it was to have lived there, the place that made me, in my opinion, the person that I am today.

It seems to me that although we cannot return to it at the moment as free people I do, however, carry with me the warm memories of that time.  Feeling grateful to have been part of that community and still are, all of us Lucky People.

The musician who produced and wrote the music for my song and who visited and knows the history of our village is Tzimis Vatikiotis

The song I wrote and sing

Expresses how I feel about our village, Rizokarpaso

Enjoy….dedicated to all of you

Photis Louis Nasaris