Κοινότητα Ριζοκαρπάσου
Ιερός Ναός Αγίου Φίλωνα
Το Ριζοκάρπασον είναι διάδοχος οικισμός της αρχαίας πόλης Καρπασίας, απ΄όπου προέρχεται και η ονομασία του. Η πόλη καταστράφηκε περί τον 8ο αιώνα από τις αραβικές επιδρομές και η βασιλική του Αγίου Φίλωνος αποτελεί κατάλοιπο από την αρχαία πόλη. Μετά την καταστροφή της πόλης όσοι επέζησαν δημιούργησαν, για ευνόητους λόγους, στην ενδοχώρα την κωμόπολη Ριζοκαρπάσου.
Έως τα μέσα του 16ου αιώνα ο οικισμός απαντά στις πηγές ως Καρπάσι ή Carpasse ή Carpasso στις φραγκικές και βενετικές πηγές ενώ προς τα τέλη της βενετικής κυριαρχίας για πρώτη φορά απαντά ως Ριζοκάρπασον. Κατά τη Λατινοκρατία η βυζαντινή ονομασία της χερσονήσου από Ακρωτίκη μετονομάστηκε σε Καρπασία(Carpasse) από την αρχαία πόλη και από τον οικισμό Καρπάσι/ Ριζοκάρπασον. Επί βασιλείας Ιακώβου Β´ Lusignan το Ριζοκάρπασον μαζί με δύο άλλους γειτονικούς οικισμούς που εξέλιπαν έγινε κομητεία. Επίσης κατά τη διάρκεια της Λατινοκρατίας λόγω της κατάργησης του Αυτοκεφάλου της Ορθόδοξης Εκκλησίας από τους Λατίνους, ο ορθόδοξος επίσκοπος Αμμοχώστου είχε ως επισκοπική έδρα το Ριζοκάρπασον, με επισκοπικό ναό τον Άγιο Συνέσιο Ριζοκαρπάσου. Υπήρξε σημαντικό φέουδο κατά τη Λατινοκρατία για τις εύφορες πεδιάδες του και τα πλούσια νερά της Ποταμιάς, όπου εκεί ήδη από τον 16ο αιώνα Βενετοί φεουδάρχες οικοδόμησαν τρεις υδρόμυλους. Υπήρξε πολυπληθής οικισμός από τον 16ο αιώνα και στην απογραφή του 1565 είχε τον μεγαλύτερο πληθυσμό από όλους τους οικισμούς της Κύπρου, αφού μόνο οι αρσενικού γένους ελεύθεροι καλλιεργητές κάτοικοί του ανέρχονταν στους επτακόσιους εβδομήντα έξι. Ο πληθυσμός του Ριζοκαρπάσου το 1960 ανερχόταν στους 3,154 κατοίκους ενώ το 1974 στους 2, 279. Σήμερα ζουν στο κατεχόμενο Ριζοκάρπασον 246 εγκλωβισμένοι και με την επανεγκατάσταση μερικών Ριζοκαρπασιτών ανέρχονται στους 270. Τέλος η έκταση του Ριζοκαρπάσου καλύπτει 153, 834 km.
Ιερός Ναός Αγίας Μαύρης
Η κωμόπολη Ριζοκαρπάσου αποτελείται από τρεις ενορίες. Πρόκειται για την Αγία Τριάδα, για το Λεκό και την Ανάβρυση. Φαίνεται ότι η παλαιότερη ενορία είναι αυτή της Αγίας Τριάδας όπου σώζονται βυζαντινές εκκλησίες όπως αυτή της Αγίας Μαύρης, της Αγίας Μαρίνας κ.ά. Έως το 1974 λειτουργούσαν οι δύο μεγάλοι ναοί για εκκλησίασμα του κοινού, ο Άγιος Συνέσιος για τις ενορίες Λεκού και Ανάβρυσης και ο ναός της Αγίας Τριάδος για την ομώνυμη ενορία.
Το Ριζοκαρπάσον φημίζεται για τον λαϊκό πολιτισμό του και πρωτίστως για τη λαϊκή ενδυμασία του, τη ριζοκαρπασίτικη σαγιά, το δουμπλέττι (επενδύτης) και τα υφαντά σεντόνια με χάντρες. Ιδιαίτερος και πλούσιος είναι επίσης ο γαστρονομικός πολιτισμός του Ριζοκαρπάσου. Αναφέρουμε ενδεικτικά το «οφτόν της τερατσιάς», τη «ριζοκαρπασίτικη σκορδαλιά», τις ιδιαίτερες συνταγές για σαλιγκάρια και άλλα. Από τον πλούσιο κατάλογο των αρτοσκευασμάτων της κωμόπολης σημειώνουμε τα μιλλωμένα κουλούρια (μυζηθροκούλουρα), τις ριζοκαρπασίτικες μιλλόπιττες, τις λαγκόπιττες, τις αφράντρες(πρόσφορα) και τα σιλίχνια που αναφέρονται από τα βυζαντινά χρόνια.
Δημοτικό Σχολείο Ριζοκαρπάσου
Όσον αφορά στην εκπαίδευση της κωμόπολης Ριζοκαρπάσου ήδη από το έτος 1840 γίνεται μνεία για ύπαρξη Δημοτικού Σχολείου ενώ σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης στην Κοινότητα ιδρύεται το 1917. Το όνομα της Σχολής στα 102 χρόνια λειτουργίας της απαντάται με διάφορες ονομασίες και συγκεκριμένα κατά τη χρονική περίοδο 1965 έως την τουρκική εισβολή το 1974 με την ονομασία Γυμνάσιο Ριζοκαρπάσου. Με την κατάληψη του Ριζοκαρπάσου στις 26 Αυγούστου 1974 μεγάλο μέρος των κατοίκων επέλεξαν να παραμείνουν στον γενέθλιο τόπο τους. Τα παιδιά τους αρχικά φοιτούσαν με αρκετές δυσκολίες στα εκπαιδευτήρια της Κοινότητας κατά την περίοδο 1974-1975. Στη συνέχεια με το κλείσιμο του Γυμνασίου πολλοί εγκλωβισμένοι αναγκάστηκαν να εκτοπιστούν για να φοιτήσουν τα παιδιά τους στις ελεύθερες περιοχές στις βαθμίδες της Μέσης Εκπαίδευσης. Αποτελεί σημαντικό γεγονός ότι η παραμονή των Ριζοκαρπασιτών στην κωμόπολή τους βοήθησε στην επαναλειτουργία από το 2004 έως σήμερα των Εκπαιδευτηρίων (Νηπιαγωγείο-Δημοτικό-Εξατάξιο Γυμνάσιο) στον γενέθλιο τόπο τους, ώστε να παρέχεται εκπαίδευση στους εγκλωβισμένους μαθητές. Επιπρόσθετα είναι αξιοσημείωτο ότι στην κατεχόμενη Κύπρο με τα Εκπαιδευτήρια Ριζοκαρπάσου διδάσκεται η Ελληνική Γλώσσα. Σήμερα φοιτούν στο Νηπιαγωγείο δεκαέξι παιδιά με δύο Νηπιαγωγούς και μία Σχολική Βοηθό. Στο Δημοτικό φοιτούν δεκατέσσερις μαθητές με τέσσερις δασκάλες και δύο δασκάλες στο ολοήμερο. Επίσης στο Εξατάξιο Γυμνάσιο/ Λύκειο φοιτούν δεκαέξι μαθητές με είκοσι τέσσερις εκπαιδευτικούς.
Το Ριζοκάρπασον προσέφερε και συνέβαλε στους εθνικούς Αγώνες. Αναφέρουμε ενδεικτικά ότι στο ηρωικό έπος 1955-1959 δύο νέα παιδιά Ριζοκαρπασίτες οι Πετράκης Γιάλλουρος και Παναγιώτης Κάσπης θυσιάστηκαν για την ελευθερία της πατρίδας.
Κατά την τουρκική εισβολή Ριζοκαρπασίτες οπλίτες της Εθνικής Φρουράς υπερασπιζόμενοι την πατρίδα έπεσαν ηρωικώς μαχόμενοι. Πρόκειται για τους Ανδρέα Καλογήρου του Αντώνη, στρατιώτη του Πυροβολικού, που έπεσε στο αεροδρόμιο Λευκωσίας στις 23 Ιουλίου 1974, για τον Ιωάννη Γιαννίκου του Μιχαήλ, στρατιώτη του Πεζικού, που έπεσε στην περιοχή Παλαικύθρου, στις 14 Αυγούστου 1974 και για τον Συνέση Τσούνταρου του Δημητρίου, λοχία του Τάγματος Πεζικού που έπεσε στην Κερύνεια το Καλοκαίρι του 1974.
Επίσης τρεις Ριζοκαρπασίτες βρίσκονται στον κατάλογο Αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής του 1974 και των οποίων η τύχη δεν έχει ακόμη διακριβωθεί. Πρόκειται για τους: Νίκο Κορκού του Ιωάννη, στρατιώτη, που χάθηκε στην περιοχή Αγίου Γεωργίου Κερύνειας, στις 22 Ιουλίου 1974, Λεοντή Σαρμά του Δημητρίου, στρατιώτη, που χάθηκε στην περιοχή Μιας Μηλιάς, στις 18 Αυγούστου 1974 και Πολυκράτη Κωμιάτη του Γεωργίου, πολίτη, που χάθηκε στον Άγιο Μέμνωνα Αμμοχώστου, στις 18 Αυγούστου 1974.
Ιερός Ναός Αγίου Συνεσίου
Κοινοτικά Συμβούλια Ενοριών Αγίας Τριάδας, Ανάβρυσης, Λεκού Ριζοκαρπάσου